BOM คืออะไร? คำศัพท์ต้องรู้สำหรับธุรกิจผลิตและอาหาร

สำหรับธุรกิจผลิตในหลากหลายรูปแบบ หรือธุรกิจอาหารและเครื่องดื่ม น่าจะต้องเคยได้ยินคำว่า “BOM” กันมาบ้างใช่มั้ยครับ ในบทความนี้ เราจะพาคุณมารู้จักกับความหมายของคำนี้ และความเกี่ยวข้องกับการหาระบบเข้ามาใช้งานกันครับ

TYPE

Solution Guide

TOOL

MRP (Material Requirements Planning)

✅ ย่อมาจากอะไร

BOM ย่อมาจากคำว่า "Bill of Materials" หรือสูตรการผลิตในภาษาไทย

ซึ่งเป็นการรวมองค์ประกอบของ วัสดุ วัตถุดิบ หรือชิ้นส่วนต่างๆ ที่ต้องใช้ในกระบวนการผลิตสินค้า ว่าต้องประกอบไปด้วยอะไรบ้าง อย่างละเท่าไหร่

✅ ย่อมาจากอะไร

BOM ย่อมาจากคำว่า "Bill of Materials" หรือสูตรการผลิตในภาษาไทย

ซึ่งเป็นการรวมองค์ประกอบของ วัสดุ วัตถุดิบ หรือชิ้นส่วนต่างๆ ที่ต้องใช้ในกระบวนการผลิตสินค้า ว่าต้องประกอบไปด้วยอะไรบ้าง อย่างละเท่าไหร่

✅ ใช้ทำอะไร

เรามักจะใช้ BOM ในการวางแผนการผลิต เพื่อ

  1. ควบคุมสูตรการผลิตให้สินค้าออกมามีคุณภาพคงที่ 

  2. วางแผนการซื้อวัตถุดิบว่าการที่จะผลิตสินค้าตัวนี้ ต้องมีวัตถุดิบตั้งต้นอย่างละเท่าไหร่ ซึ่งก็จะใช้ประกอบกับเครื่องมืออย่าง MRP

  3. คำนวณควบคุมต้นทุนการผลิต เพื่อที่จะดูว่าสินค้าที่ผลิตมานั้น มีต้นทุนจากวัตถุดิบตั้งต้นเป็นอย่างไรบ้าง

BOM เองก็ถูกใช้ในหลายอุตสาหกรรมด้วยกันครับ เช่น

  • ร้านอาหารหรือครัวกลาง จำเป็นต้องมี BOM เพื่อระบุรายการวัตถุดิบที่จำเป็นสำหรับเมนูต่างๆ เช่น BOM สำหรับเมนูข้าวผัดกุ้งอาจประกอบด้วย ข้าวสวย กุ้ง หอมหัวใหญ่ กระเทียม ซอสปรุงรส ต่างๆ อย่างละเท่าไหร่ เป็นต้น

  • ธุรกิจผลิตเฟอร์นิเจอร์ ก็อาจจะต้องมีการแยก BOM ออกตามชิ้นส่วนต่างๆ ที่ต้องนำมาประกอบเข้าด้วยกันเช่น โต๊ะหนึ่งตัว ก็ต้องมีส่วน Topโต๊ะ ขาโต๊ะ น๊อต สกรูว วัสดุเคลือบผิวต่างๆ

✅ ใช้ทำอะไร

เรามักจะใช้ BOM ในการวางแผนการผลิต เพื่อ

  1. ควบคุมสูตรการผลิตให้สินค้าออกมามีคุณภาพคงที่ 

  2. วางแผนการซื้อวัตถุดิบว่าการที่จะผลิตสินค้าตัวนี้ ต้องมีวัตถุดิบตั้งต้นอย่างละเท่าไหร่ ซึ่งก็จะใช้ประกอบกับเครื่องมืออย่าง MRP

  3. คำนวณควบคุมต้นทุนการผลิต เพื่อที่จะดูว่าสินค้าที่ผลิตมานั้น มีต้นทุนจากวัตถุดิบตั้งต้นเป็นอย่างไรบ้าง

BOM เองก็ถูกใช้ในหลายอุตสาหกรรมด้วยกันครับ เช่น

  • ร้านอาหารหรือครัวกลาง จำเป็นต้องมี BOM เพื่อระบุรายการวัตถุดิบที่จำเป็นสำหรับเมนูต่างๆ เช่น BOM สำหรับเมนูข้าวผัดกุ้งอาจประกอบด้วย ข้าวสวย กุ้ง หอมหัวใหญ่ กระเทียม ซอสปรุงรส ต่างๆ อย่างละเท่าไหร่ เป็นต้น

  • ธุรกิจผลิตเฟอร์นิเจอร์ ก็อาจจะต้องมีการแยก BOM ออกตามชิ้นส่วนต่างๆ ที่ต้องนำมาประกอบเข้าด้วยกันเช่น โต๊ะหนึ่งตัว ก็ต้องมีส่วน Topโต๊ะ ขาโต๊ะ น๊อต สกรูว วัสดุเคลือบผิวต่างๆ

✅ ส่วนประกอบของ BOM

การผลิตเองก็อาจมีหลายขั้นตอนใช่ไหมครับ ซึ่ง BOM เองก็มีส่วนประกอบที่สัมพันธ์กันตั้งแต่ส่วนที่เล็กที่สุด มารวมกันเป็นส่วนประกอบที่ใหญ่ขึ้นๆ เหมือนกับการผลิตสินค้าจริงๆ คือ

  1. Finished Good หรือ "FG" คือสินค้าสำเร็จรูป หรือ สินค้าพร้อมขาย
    ยกตัวอย่างเช่น Spaghetti

  2. Raw Material หรือ "RM" คือ วัตถุดิบ
    ซึ่งในกรณีนี้ก็อาจจะเป็น เส้น เห็ด น้ำมันมะกอก มะเขือเทศ กระเทียม เกลือ พริกไทย และอื่นๆ

  3. Work in Process หรือ "WIP" หรือบางคนอาจจะเรียกว่า "Semi" คือวัถุดิบที่ได้รับการปรุง ผสม หรือ ประกอบมาแล้วบางส่วน แต่ยังไม่ใช่ Finished Good
    ซึ่งในกรณีนี้ก็อาจจะเป็น ซอส ที่ครัวกลางปรุงเอาไว้ พร้อมส่งไปยังหน้าร้านเพื่ออุ่นแล้วราดลงบนเส้นได้ทันที

  4. Packaging Material หรือ "PackMat" คือ บรรจุภัณฑ์ ที่ใช้ในการบรรจุสินค้า หรือ อาหารนั้นๆ
    ซึ่งในกรณีนี้ก็อาจจะเป็นกล่องพลาสติกสำหรับลูกค้าที่สั่ง Spaghetti กลับบ้าน

✅ ส่วนประกอบของ BOM

การผลิตเองก็อาจมีหลายขั้นตอนใช่ไหมครับ ซึ่ง BOM เองก็มีส่วนประกอบที่สัมพันธ์กันตั้งแต่ส่วนที่เล็กที่สุด มารวมกันเป็นส่วนประกอบที่ใหญ่ขึ้นๆ เหมือนกับการผลิตสินค้าจริงๆ คือ

  1. Finished Good หรือ "FG" คือสินค้าสำเร็จรูป หรือ สินค้าพร้อมขาย
    ยกตัวอย่างเช่น Spaghetti

  2. Raw Material หรือ "RM" คือ วัตถุดิบ
    ซึ่งในกรณีนี้ก็อาจจะเป็น เส้น เห็ด น้ำมันมะกอก มะเขือเทศ กระเทียม เกลือ พริกไทย และอื่นๆ

  3. Work in Process หรือ "WIP" หรือบางคนอาจจะเรียกว่า "Semi" คือวัถุดิบที่ได้รับการปรุง ผสม หรือ ประกอบมาแล้วบางส่วน แต่ยังไม่ใช่ Finished Good
    ซึ่งในกรณีนี้ก็อาจจะเป็น ซอส ที่ครัวกลางปรุงเอาไว้ พร้อมส่งไปยังหน้าร้านเพื่ออุ่นแล้วราดลงบนเส้นได้ทันที

  4. Packaging Material หรือ "PackMat" คือ บรรจุภัณฑ์ ที่ใช้ในการบรรจุสินค้า หรือ อาหารนั้นๆ
    ซึ่งในกรณีนี้ก็อาจจะเป็นกล่องพลาสติกสำหรับลูกค้าที่สั่ง Spaghetti กลับบ้าน

✅ BOM มีกี่ประเภท

เราขอใช้เกณฑ์ความสามารถในการปรับเปลี่ยน BOM ดังนี้

  • Fixed BOM หรือ Static BOM เป็น BOM ที่มีสูตรการผลิตตายตัวไม่เปลี่ยนแปลง

  • Variable BOM เป็น BOM ที่มีรายการส่วนประกอบและปริมาณที่สามารถเปลี่ยนแปลงได้ในกรณีต่างๆ เช่น

    • หากผลิตในสายการผลิต A อาจะมีส่วนประกอบบางอย่างที่ต้องปรับเปลี่ยน จากสายการผลิต B อันเนื่องมาจากเครื่องจักรในการผลิตมีความแตกต่างกัน

    • กรณีที่เกลือ ยี่ห้อ X หมด ต้องเปลี่ยนมาเป็นเกลือยี่ห้อ Y แทน จะต้องมีการปรับปริมาณที่ใช้เนื่องจากทั้งสองยี่ห้อให้ความเค็มที่ไม่เท่ากัน

✅ BOM มีกี่ประเภท

เราขอใช้เกณฑ์ความสามารถในการปรับเปลี่ยน BOM ดังนี้

  • Fixed BOM หรือ Static BOM เป็น BOM ที่มีสูตรการผลิตตายตัวไม่เปลี่ยนแปลง

  • Variable BOM เป็น BOM ที่มีรายการส่วนประกอบและปริมาณที่สามารถเปลี่ยนแปลงได้ในกรณีต่างๆ เช่น

    • หากผลิตในสายการผลิต A อาจะมีส่วนประกอบบางอย่างที่ต้องปรับเปลี่ยน จากสายการผลิต B อันเนื่องมาจากเครื่องจักรในการผลิตมีความแตกต่างกัน

    • กรณีที่เกลือ ยี่ห้อ X หมด ต้องเปลี่ยนมาเป็นเกลือยี่ห้อ Y แทน จะต้องมีการปรับปริมาณที่ใช้เนื่องจากทั้งสองยี่ห้อให้ความเค็มที่ไม่เท่ากัน

✅ BOM พบได้ในซอฟต์แวร์ประเภทใดบ้าง

BOM มักพบได้ใน

  • ซอฟต์แวร์ ERP ขนาดกลางขึ้นไป

  • ซอฟต์แวร์ที่เกี่ยวข้องกับการผลิตอื่นๆ เช่น MRP และ APS

  • รวมถึง ระบบ POS ของร้านอาหารอีกด้วย

✅ BOM พบได้ในซอฟต์แวร์ประเภทใดบ้าง

BOM มักพบได้ใน

  • ซอฟต์แวร์ ERP ขนาดกลางขึ้นไป

  • ซอฟต์แวร์ที่เกี่ยวข้องกับการผลิตอื่นๆ เช่น MRP และ APS

  • รวมถึง ระบบ POS ของร้านอาหารอีกด้วย

ASAP Project เป็นที่ปรึกษาด้าน Digital Transformation ที่จะช่วยสร้างความเปลี่ยนแปลงให้กับธุรกิจด้วยเทคโนโลยี

Feeling overwhelmed?
Let us help you find the right tools.

Feeling overwhelmed?
Let us help you find the right tools.

Feeling overwhelmed?
Let us help you find the right tools.